Sinterklaas…. Traditie of commercie?
Sinterklaas en zijn Pieten zijn weer in Nijkerk. Nee, geen discussie over zwarte pieten, die hebben we genoeg gevoerd. Ik wil eens inhaken op de rituelen van het Sinterklaasfeest. Zeker nu het misschien de laatste keer is dat we dit kinderfeest vieren, mocht het aan de VN liggen. Wist u dat in 2013 het Nederlandse Sinterklaasfeest is ingediend bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Dit centrum moet het feest goedkeuren, zodat het geplaatst kan worden op de Nationale Inventaris Immaterieel Erfgoed. Het Sinterklaasfeest is al eerder op de Belgische Nationale Inventaris geplaatst.
Sinterklaas in Nijkerk
Wat een geweldig feest ieder jaar weer, de Intocht in de havenkom van Nijkerk. Ieder jaar vergezeld van meer en meer pieten op jetski’s en in allerlei bootjes, komt de Goedheiligman aan in ons mooie Nijkerk. Ontvangen door de Burgemeester begint hij zijn route door de stad. Wat een feest voor de kids, ieder jaar weer!! En dan altijd ons eigen Sinterklaas-kamertje bij de beddenzaak van Frans Poorter. En ondanks de Zwarte Pietendiscussie is er naar mijn weten geen gedoe geweest tijdens de Intocht.
Tradities
De vele tradities en rituelen zijn herkenbaar bij het sinterklaasfeest, maar ook wel een tikkeltje commercieel uitgenut…
Neem de chocolade letter. De archetypische chocoladeletter is een ‘’ Egyptienne”-lettertype. Deze letter heeft zware en grote schreven, geen dunne stukken en is daardoor minder kwetsbaar. De traditie van eetbare letters zou volgens Frits Booy in ‘Sint Nicolaas van A tot Z’ teruggrijpen op het gebruik op middeleeuwse kloosterscholen leerlingen te leren schrijven met behulp van losse letters van brooddeeg, die als beloning mochten worden opgegeten.
Een ander zoet gebruik is marsepein. Dit kwam in de middeleeuwen vanuit het verre oosten naar Europa. In Nederland werd het populair in de zeventiende eeuw. Sint Nicolaas was toen, behalve kindervriend ook 'huwelijksmakelaar'. Hij stond bekend als beschermheilige van kinderen, ongehuwde vrouwen en geliefden. Ter gelegenheid van 5 december, zijn naamdag, konden jongens met een stuk marsepein een meisje hun liefde verklaren, vergelijkbaar met het sturen van een valentijnskaart nu.
Een Schoen zetten is een op-en-top sinterklaas-ritueel. In Nederland zet men vanaf ten minste de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint-Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas. Inmiddels is het om de kinderen te verwennen met wat lekkers of een klein cadeautje. Misschien in het kader van de ramp op de Filippijnen maar weer eens de schoen zetten voor de overlevenden die helemaal niets meer hebben? Je bijdrage storten kan via Nijkerk Helpt Nu ( )
En dan de pepernoot. Deze wordt vaak verward met kruidnoten, echter zijn het twee verschillende soorten snoepgoed. Pepernoten zijn gemaakt van zacht taai-taai-deeg en hebben een anijs/smaak. Kruidnoten zijn namelijk krokanter en van een ander soort deeg gemaakt. Kruidnoten worden gemaakt met speculaaskruiden, de smaak lijkt daarom meer op speculaas. Leuk weetje: de strooiende arm wijst terug op het oude symbool van vruchtbaarheid, op de boer die zijn akker met zaad bestrooit. Van oudsher werd dit vruchtbaarheidsritueel begin december uitgevoerd, een beetje te vergelijken met het strooien van rijst of confetti, hetgeen tegenwoordig vaak op bruiloften gebeurt.
Commercieel….
Dat de eerste pepernoten en chocoladeletters al begin september in de winkel liggen, is me toch echt iets te vroeg! Een kleine poll op twitter, maakt duidelijk dat er veel meer mensen net zo over denken. Half november komt de Goedheiligman aan en uiterlijk een week of twee ervoor is het vroeg genoeg om er eens mee aan de slag te gaan. Een aantal jaren terug bood iemand op het AH-hoofdkantoor in Zaandam een protestlijst aan met 2700 handtekeningen, waarop AH beloofde dat de letters volgend jaar pas twee weken voor aankomst van de Sint in de schappen zouden liggen. Inmiddels heeft de commercie het weer gewonnen en liggen er al wekenlang letters in de schappen.
We hebben onze buik vol pepernoten en zijn er al weer uitgegeten voor het feest goed en wel begonnen is. En dan in de tussentijd nog Halloween en Sint Maarten vieren en daarna Kerst en Oudjaar. Overal in de winkels vind je ‘gezonde’ alternatieven, omdat we met z’n allen gezonder moeten eten en meer bewegen. Maar alle suikers in het snoepgoed, laten we ons gebeuren en het is onmogelijk om je er helemaal voor af te sluiten. Die stuiterende kinderen kunnen met al dat suiker in hun mik toch onmogelijk stilzitten en zoet zijn…in de overdrachtelijke zin van het woord. Of is dat nu juist wat we te letterlijk nemen? Misschien moet de VN daar eens over nadenken en de rituelen an sich, laten voor wat ze zijn??
Over Monique van Rooyen
Monique is eigenaar van MOVARO proces|communicatie|advies en houdt zich bezig met belevingscommunicatie. Ze is een snelle en creatieve denker die in de analyse niet om de hete brij heen draait, in de oplossingen energie creëert en bij de implementatie de vaart er in houdt. Betrek Monique bij een project of proces en er ontstaat gegarandeerd beweging. Haar motto: echt effect door beleving!
LAAKBAAR
Vier columnisten midden in het werkgebied van nijkerk.nieuws.nl ontmoeten Nijkerk, Nijkerkerveen en Hoevelaken. Elke week een nieuwe column waarin je kunt lezen wat Janneke van Heugten, Marcelle Warringa, Marja Willems en Monique van Rooyen-Staal bezig houdt.
Elke maandag een nieuwe column online
