Ben blogt: "Van Troje naar thuis"

Een verhaal dat al meer dan 3000 jaar wordt gelezen, heeft zijn kracht wel bewezen toch?

De Odyssee is zo’n verhaal. Welke levenslessen zitten in dit oerverhaal?

We spreken 1200 voor Christus. Odysseus ontpopt zich als de beste soldaat van de Trojaanse oorlog. Zijn belangrijkste wapen is zijn slimheid. Hij komt op het idee om in een houten paard enkele soldaten de stad Troje binnen te smokkelen. Zij openen van binnenuit de stadspoort, de stad wordt ingenomen, het beslist de oorlog.

Daarna begint Odysseus aan een moeizame terugreis van 10 jaar. Zijn bestemming is de plek waar hij vandaan komt: Ithaka. Daar wacht zijn vrouw Penelope. Homerus legt zijn avonturen vast in het boek Odyssee. Indiana Jones zou zijn vingers erbij aflikken.

Toch valt uit het verhaal van Odysseus meer levenswijsheid te halen dan uit de films en stripboeken van Indiana Jones. De reis van Odysseus is een metafoor voor de levensreis die we allemaal maken.

In zijn lijvige boek "Iemand zijn" duidt emeritus-hoogleraar en filosoof Joep Dohmen het als volgt: dit oerverhaal gaat over toeval en noodlot, kansen en risico’s, haat en liefde, trouw en ontrouw, moed en overmoed, moord en doodslag en streven naar roem. Maar vooral is het een zoektocht naar bestemming en zin.

Odysseus wordt gevangen genomen door eenogige reuzen, maar weet zich te bevrijden. Een jaar lang deelt hij het ‘schitterende bed’ met de bloedmooie gifmengster Kirke. Hij is zo door haar betoverd dat hij een tijdlang zijn reisdoel vergeet.

Hij vaart met zijn gevolg langs de Sirenen. Hun hemelse gezang is zo onweerstaanbaar dat zeelieden willoos met hun schepen op de rotsen te pletter slaan. Odysseus gebiedt zijn metgezellen daarom hun oren dicht te stoppen. Zelf wil hij het gezang per se horen. Om de verleiding te weerstaan laat hij zich aan de scheepsmast vastbinden.

Ook is hij 7 jaar de gevangene van nimf Calypso. Ze worden geliefden, maar gaandeweg verlangt hij steeds meer naar huis. Hij kwijnt weg. Ze doet nog één poging om hem voor zich te winnen: ze belooft hem onsterfelijkheid, eeuwige jeugd en elke dag liefde als hij blijft. Welke man kan hier weerstand aan bieden? Toch kiest hij voor thuis, voor Ithaka. Hij aanvaardt zijn sterfelijkheid en wil oud worden met Penelope.

De vele beproevingen onderweg vormen zijn karakter. Door schade en schande wordt hij wijs. Volgens Joep Dohmen gaat dit verhaal vooral over loyaliteit. ‘Het gaat erom’, zegt hij, ‘dat je uiteindelijk verruimd, geoefend, rijk en gerijpt weer terugkeert naar de thuisbasis. Het doel van het leven is aankomen, thuiskomen. Ook de moderne mens beleeft zijn odyssee. Vanaf dag één staan we onder voortdurende inmenging van markt en technologie, complexiteit en toeval. Sociale media verspreiden nieuwe mythen. Odysseus wist niet wanneer hij thuis zou komen, hij wist wel dat hij een thuis bezat en onderkende (uiteindelijk) de waarde daarvan.’

Ik voel me geen Indiana Jones en al helemaal geen Odysseus, maar ik heb natuurlijk ook een levensreis gemaakt. Een reis die me heeft gemaakt tot wie ik nu ben. Op basis van het Odysseus-verhaal zegt Joep Dohmen hierover: ga de deur uit, wees geïnteresseerd en nieuwsgierig, leer van andere mensen, andere culturen, maar verlies tijdens de reis je bestemming niet uit het oog. Onthoud waar je vandaan komt, wees loyaal aan je afkomst, aan de mensen die er altijd voor je zijn.

Dat gevoel herken ik. Enige nieuwsgierigheid is me niet vreemd, ik ben geïnteresseerd in mensen en hun verhalen, maar ook: Hoevelaken is mijn Ithaka, Elly mijn Penelope. Om daar achter te komen hoefde ik niet eens een jaar lang in het schitterende bed van Kirke te liggen.

Ben Tekstschrijver

Dit is deel 1 van een tweeluik. Ook mijn volgende blog gaat over Odysseus. Dan over zijn nieuwsgierigheid: wat dit brengt en wat de valkuilen zijn.