Hans den Haan: Geloof
Hebben jullie dat ook? Dat je iets waarin je heilig gelooft na verloop van tijd onzin vindt.
Ik wel.
Ik denk dat ik tot ongeveer m’n zeventiende geloofde in het christendom. Maar toen was het opeens afgelopen. Of er een God bestaat, dat weet ik niet. Maar dat er God zou zijn die voor de mensen zorgt, dan ging er bij mij niet langer in. Als je ziet wat er soms met mensen gebeurt. Ook met christenen. Zo’n God is er niet, denk ik. Het is alleen maar een wensgedachte.
Ook ontdekte ik in de bijbel veel meedogenloos geweld. Deels door God bedreven. Zoals het compleet uitmoorden van vijandelijke steden op bevel van God. En nog veel meer. Allerlei gewelddadige oorlogsverheerlijking. Ik had het er al spoedig mee gehad. Voor mij geen christendom meer.
Maar ik werd geen atheïst. Want of er al of niet een God is, dat weet ik niet. Überhaupt een God.
Mijn ouders gingen dezelfde weg. Zij waren vrijzinnig hervormd, maar werden in de jaren zestig (van de vorige eeuw) atheïst.
Als ik tegen mijn moeder zei “misschien is er toch wel een of andere God; maar niet die van de christenen”, dan zei mijn moeder altijd “volgens mij is die er niet”. Helemaal geen God.
En dat was het dan.
Maar hoewel mijn moeder atheïst was geworden, bleef ze toch altijd de vrijzinnig-hervormde kerk financieel ondersteunen. Met een jaarlijkse bijdrage van destijds 300 gulden. Want ze vond het zo zielig voor de kerk. Die jaar in jaar uit treurde om een verminderde belangstelling. Net zoals dat bij zoveel kerken het geval is.
Maar zij wou wel dat er een dominee sprak op haar crematie. Een dominee op de crematie van een atheïste. Maar die dominee bakte er niet veel van. Het was wel duidelijk dat zij mijn moeder nooit had gekend. Die wel geld gaf aan de kerk, maar nooit naar de diensten ging. Maar het is ook lastig om iets te vertellen over mensen die je nooit hebt gekend. Dat snap ik ook wel. Zelfs niet aan de hand van informatie die wij, de kinderen, haar hadden geleverd.
Overigens moet je bij een begrafenis of crematie nooit een uitgebreide receptie inplannen met hapjes. Zeker niet als sinterklaas in het land is. Mijn moeder werd gecremeerd op vijf december. En dat was een misser. Onze versnaperingen werden allemaal tegelijk geserveerd. En toen wij die nog maar nauwelijks op hadden werden we weggestuurd. Snel naar binnen werken die hap. Het personeel wilde sinterklaasavond gaan vieren. En dus op tijd thuis zijn. Sinterklaas en crematies, dat gaat niet samen.
Maar hoewel ik christen af was, was er weldra een volgend slachtoffer. Een religieuze stroming dan. Ik voegde me bij het Rozenkruisers Genootschap. Wat is dat nou weer?
De Rozenkruisers geven lezingen in de wat grotere steden. En mijn vrouw wou graag naar zo’n lezing. Dus ging ik mee.
Ik was al meteen enthousiast. Ik geloofde er wel in. Het had een soort mystieke en geheimzinnige lading. En we werden beiden lid van deze religieuze organisatie.
Zo waren er onder meer geregeld de weekend-conferenties. Daar kwamen zo’n 500 Rozenkruisers een weekend lang samen. Voor diensten en gesprekgroepen. Dat was altijd een klein feestje. Ook omdat je even in de bossen tot rust kon komen en samen was met gelijkgestemden, zoals ze dat noemen. Na afloop had je het gevoel dat je de wereld weer inging, waar de mensen rondliepen die het niet snappen.
Maar op een bepaald moment zette ik toch mijn kritische bril op. Het werd allemaal wel erg zweverig. De leider, die op dat moment al overleden was, was een grootmeester van het Gouden Rozenkruis. Toe maar. Hij heette Jan Leene, maar noemde zich Jan van Rijckenborgh. Ik vond dat al gauw nogal potsierlijk.
En aan zijn zogeheten door hem bedachte Universele Leer mocht niet getwijfeld worden. Als je dat deed, dan was je eigenwijs. En dan was je nog niet zover op je ontwikkelingspad naar transfiguratie. Ook zo’n moeilijk begrip: transfiguratie. Op een zeker moment dacht ik: Tjonge jonge. Nuchter zijn is ook een verdienste.
Ik ontdekte ook steeds vaker dingen in die Universele Leer, die ik pertinente onzin vond. Zo word je van vlees eten agressief en van vis eten idioot. En homoseksualiteit vond Van Rijckenborgh zwarte magie. En nog veel meer rare dingen. TV kijken mocht ook niet, want de straling van die TV zou je oeratoom aantasten. Of zoiets.
Het heeft een aantal jaren geduurd. Toen had ik het er wel mee gehad. Mijn vrouw was al eerder vertrokken.
Ik belandde ook steeds vaker in discussies met andere Rozenkruisers. Als eigenwijze drol. Dat werden nog wel eens fikse ruzies. Dus op een bepaald moment dacht ik: wegwezen hier.
Eigenlijk ben ik daarna al mijn vrienden die bij het Rozenkruisers Genootschap zaten kwijt geraakt. Wat je ook hoort bij andere mensen die religieuze genootschappen hebben verlaten.
Een vriend van mij, die nog steeds bij het Rozenkruis was, zoals we dat toen noemden, werd geadviseerd met mij te breken. Want ik was een vijand van het licht. Wat je daar ook onder verstaan mag.
Hij heeft dat niet gedaan, maar is toen ook bij de Rozenkruisers vertrokken.
Maar goed, er waren ook nog de antroposofen. Ik hoop niet dat je antroposoof bent. Maar inmiddels vind ik het een hoop gezweef. Zo schreef de stichter Rudolf Steiner ooit dat de Alpen zijn gevormd toen twee soorten geesten aan beide zijden de grond omhoog drukten. De Ahrimanische en de Luciferende geesten. Toen ik dat las had ik het ook met de antroposofen wel gehad.
Ik las sommige boeken van Steiner opnieuw. Maar opeens vond ik het allemaal klinkklare nonsens. Die verrekte nuchterheidsbril.
Een vriend van mij, die leed aan een dwangneurose, werd door een antroposofische arts vooral veel fosfor toegewezen. Goed tegen angsten. Gooi het maar in m’n pet.
Bovendien is Steiner met recht verweten racistische theorieën verkondigd te hebben. De verschillende ‘rassen’ beschikken over bepaalde mogelijkheden èn onmogelijkheden, volgens Steiner. Zij zijn op de wereld gezet om een bepaalde cultuuropdracht te vervullen die de mensheid verder moet brengen. Als de opdracht bijna is vervuld, hebben de lichamen van deze ‘rassen’ geen functie meer. En hij had het dan bijvoorbeeld over de Aboriginals. En andere rassen die in zijn ogen laag stonden. Er zullen dan alleen nog lagere zielen in deze lichamen incarneren. Het ras zal degenereren en uiteindelijk verdwijnen.
Dit soort stellingen van Steiner zijn uiteindelijke een rel geworden. Maar toen was ik al lang en breed vertrokken.
Ik ben ook nog kort lid geweest van de theosofische vereniging. Maar in hun grote handleiding, het boek de Geheime Leer van hun stichtster H.P. Blavatski, staat ook vol onzin. Althans dat vind ik nu. Zij schreef veel over wetenschap. Maar het meeste wat zij beweerde is inmiddels al lang en breed achterhaald. Maar goed, zij schreef dat boek in 1888.
En lariekoek is ook haar ronden- en rassenleer. Een moeilijk begrip. En best wel zweverig. Het gaat om een cyclische evolutie van het universum. Dat bij elke ronde verdwijnt en opnieuw verschijnt. Zeven ronden zijn het. En er is een bijbehorende evolutie van de mensen via zeven rassen. Het geeft niet als je het niet snapt. Sommige rassen zijn nog van de vierde ronde. Roodhuiden, eskimo’s, Papoea’s, Aboriginals, Polynesiërs, enzovoort, zij allen zijn aan het uitsterven. Iets waar ook Steiner zijn rassenleer op gebaseerd heeft.
Dus daar ben ik ook weer vertrokken. Het is altijd zo dat je in het begin enthousiast bent. Tot je rare dingen tegenkomt.
En zo ben ik inmiddels, wat het geloof betreft, een kleine zelfstandige. En het bevalt me prima.
Bijdrage van Hans den Haan
