Verhoale in et Veluws dialect: Kleurtsjes en petroontjes
Noa de uutbundege kleure van de joare zesteg en zeuventeg (Bruun, Oranje en visnette an et plefond) kwam d'r begin joare tachteg weer een soort rust over oenze muure, deure en plefonds.
Dat had een tied e'duurd, noa de oorlog bleef et op de Veluuwe nog een tied zoas et veur de oorlog heurde.
Zo in de tweede helft van de joare veerteg ha'n minse noa die noare tied weineg oog veur opsmuk, d'r wier buutenum weer e'varfd en binne weer e'wit en behange. Alles zoas et heurde, dus in deegeleke tradisjoneele kleur die al eeuwe meeginge, gewoon netjes dus um de boel weer knap in de varf te he'n en gied gedoe met niemodiese dinge.
Die verniewing kwam pas in de vuufteger joare. As je toe mee wou doen varfde je elk keukekasje in een andere "pastel" kleur, rock en roll neumde ze dat (of e'keeke uut Amerikoanse moodebloaje) vuuf deurtsjes op een rie: roze, geel, blauw gries en greun, ok de deurtjes van de boovekasjes, wat een oennodege oenrust.
Al hoenderde joare wiere elke lente (as de kachel niet mee brandde op de heert en de schoorsteen 'scheumd was) de muure van de heert en de geut e'wit, pas loater kwam niewerwetser spul zoas behang in de mode. Zolders, keziene en paneedeure wiere in een hoogglansvarf e'schilderd die joare en joare mee kos. Eens per joar met de grote schoonmaak of soppe, wat slietplekjes bie varve was al et oenderhoud wat je d'r an had.
Veul keus in kleur had je ok niet, je dee'j et met Ossebloedrood, Karsebleusemroze, Okergeel en nog een poar greun en bruun tinte.
De buutekant (belangriek veur et oenderhoud) wier noa de oorlog as eerste an e'pakt, en alles zoas dat hier heurde, in tradisjoneele Oud Hollandse of monumentoale Veluwse kleure e'varfd. De keziene en overstekke Boerencréme, dat was iets geeler dan de deursnee créme kleur die gebruukelek was in de stad (in dit geval Niekark)
De raame, deure en luuke wiere geel-greun of donkergreun e'varfd.
Ok hier was d'r weer verschil tusse et platteland en de stad Niekark woar in die donkergreune kleur een drupje blauw zat, denk um et iets veurnaamer te maake. As contrast de stopvarf-randjes knal wit. Meer kleur zat d'r niet an mar et was netjes en je wis niet beter.
D'r waare ok landgoedere op de Veluwe woarvan de biebeheurende huuze en boederieje de kleure en petroone kreege et femieliewaape van de landheere, zo kos je zien bie welk landgoed die boederieje heurde, d'r zat nog flink verschil in kleur en petroon, veural goed te zien op de luuke, veerder eenvoud en soberheid troef.
De meeste boederieje die bie die landgoedere heure ligge vandaag de dag nog steeds op iezeg mooie plekke woar je vaak alleen mar over een zandpad of oprit van minstes een halve kielemeter kun komme, of de tied een poar hoenderd joar stil e'stoan het. Wie goed oplet bemarkt soms kleine veranderinge mar de rust en de vree die d'r roend hangt is ,oendanks et digitaale tijdperk, niet weg te kriege.
In Niekark en Putte had de Jonker veul land en boederieje, bin vergeete wat de kleure van de Jonker waare en ok et embleem op de luuke weet ik niet meer, mar buute-of kwam je dat nog veul teege. Verder op de Veluuwe kwam je boederieje teege met greune luuke met in et midde een geele ruut en midde in die ruut een rooie bloem, veerders had je nog een soort zandlopermotief en een ruit-dropmotief. Weet d'r te weinig meer van, toe ik op de Veluuwe woende had ik d'r gien oog veur, dat kwam loater pas.
Pachtte je een huus van de Jonker dan had je je te houwe an witgekalkte muure op veur de binneboel, iedere pachtboederie had in die tied een plankje met standaard kleuren veur binne en buute, dus gien behang op de muure.
As je gien boederie van de Jonker pachtte mog je met je muure en kozijne doen wat je wou wat kleur en behang betruf...
Behang was d'r in alle soorte mar as schildersbedrief had je eigelek mar een stuk of tien "hardlopers" in veurroad nodeg want iedereen aapte mekoar zo'n beetje noa. Eind joare zesteg was een behangetje met een verticale streep met een medaljon d'r in moode. Dat ha'n ze bie Gijs en Truus e'zien, et maakt de kamer hooger. in die tied he'k veul etzelfde soort behang e'plakt, et was in ieder geval fris en schoon.
D'r waare durfalle bie die wel iets meer an durfde en zo kreeg je de "aparte wand," dan had je de heele heert etzelfde met één wand, of alleen de schoorsteen ander behang, heel gewaagd. In de zeuveteger joare kochtte waaghalze veur de heele heert een kleureg groot petroon met bloeme d'r in, kwam je die minse een week of wat loater op de mart teege zeij'je ze dat ze d'r eige rot e'schrukke waare toe ut op de muur zat.
Eind joare zeuveteg kwam wandweefsel in de moode, dat had een pepiere rug met op de veurkant een licht of donker juute petroon . Et was een heele meter breed en met de meubels die dr in die tied bieheurde mos et een geveul van "cocooning" , zeeg mar knusse huuselekheid oproepe. Zo ginge miljoene Nederlanders de joare tachteg in.
Loater raakte Grenol of Spachtelpoets veur wande in de moode en bin dat veur een hoop minse nog. Zo'n effe geschuurde muur wier meestal rusteg en licht van kleur e'houwe en zo was je temminste van altied behange of.
Een joar of tien loater kochte Amsterdamse vriende van oens een huus op de Veluwe. Dat wier nieuw e'bouwd en een niesjierege buurman hield de vorderinge nauw in de goate. Hie liet gien geleegeheid veurbie goan um effe binne te kieke en te heure wat de toekomstege bewoeners wel van plan waare en wat ze allemoal bedochtte.
Tied veur de opleevering, en je geleufd et niet, netuurlek waare d'r een poar kleine dingetjes die verholpe diende te worre mar veerders kozze ze d'r zo intrekke. Beduusd bleeve ze achter met de sleutels van hun eige huus op de Veluwe, en heelemoal kloar, keuke en badkamer op de goeie plek, mooie fiengeschuurde witte wanden deur et heele huus, alleen nog iets op de vloer.
Klompegeklos, doar had je die buur die alles zo goed in de goate e'houwe had. Gefielieseteert minse, bin juulie tevreeje? Ja, ze waare heel blie dat et allemoal zo was verloope en op de vloer noa kloar was. De buurman die nog nooit fiengeschuurde muuren e'zien had en thuus in et schrootjes tiedpark en bloembehang was blieve hange liet z'n goedkeuring marke dat et allemoal zowat kloar was: tjonge jonge, alleen nog iets op de vloer en een behangetje op de muur, dan kunne juulie d'r zo in zei hie.
