Twijfel nodigt uit tot gesprek (wat vind jij?), roept op tot onderzoek (hoe zit het nu écht?).
Zekerweters tamboereren op hun eigen gelijk, betweters weten het altijd beter, twijfelaars houden de deur open voor andersdenkenden. Een ode aan de twijfel.
Ik ben ongelukkig, denkt de schildpad op een ochtend. Verbaasd trekt hij zijn hoofd onder zijn schild en denkt: hoe kom ik dáár nou bij? Ik ben helemaal niet ongelukkig. Volgens mij ben ik juist heel gelukkig. Maar dan voelt hij iets knagen. Hij weet dat het de twijfel is.
De schildpad in dit verhaal van Toon Tellegen weet het even niet meer. Is hij nu gelukkig of ongelukkig? Ik hou wel van dit soort ‘schildpadden’. Ze staan niet meteen klaar met een uitgesproken mening. Ze trekken eerst hun hoofd onder het schild om in stilte hun standpunt te bepalen. Want ja: enerzijds, anderzijds. Heel anders dan de betweterdiertjes die altijd weten te vertellen hoe de hazen lopen in het Grote Bos.
Mijn moeder kon twijfelen als de beste. Als ze een jurk kocht, vroeg ze drie jurken ‘op zicht’ mee om aan haar zus te laten zien. Na diverse pasrondes fietste ze dan opnieuw naar de winkel om de gekozen jurk af te rekenen en de afvallers in te leveren.
Ze twijfelde ook vaak of ze op haar verjaardag wel genoeg hapjes had aangeboden. Dan belde ze de volgende ochtend bijvoorbeeld tante Riek, die als ‘voorbereiding’ op het verjaardagsfeestje de hele dag nauwelijks gegeten had.
‘Riek, heb jij gisteren wel genoeg te eten en te drinken gehad?’
‘Ach Marrie, zo veel, ik kon er vannacht niet van slapen.’
Waarop mijn moeder dan zei: ‘O, dan is het goed.’
Gek genoeg twijfelde mijn moeder geen seconde over haar geloof. En dat terwijl alleen al in het woord ‘geloof’ de nodige twijfel besloten ligt. Als definitie van het geloof lees ik: vertrouwen of de overtuiging van de juistheid van een specifiek systeem van religieuze opvattingen waarvoor geen bewijs is.
Waarvoor geen bewijs is…
Toch was dit voor mijn moeder het enige waar ze niet over twijfelde.
Dit ‘zeker weten’ kom ik ook tegen bij complotdenkers. Tijdens een coronademonstratie zag ik bijvoorbeeld het spandoek: corona = agenda 2030. Met het wiskundige =-teken. Dus: geen ruimte voor twijfel.
André Gide, Frans schrijver en Nobelprijswinnaar (1869-1951), had daar zo zijn eigen gedachten over: ‘Geloof degenen die de waarheid zoeken, twijfel aan degenen die haar hebben gevonden.’
Voor wetenschappers is twijfel juist een belangrijke drijfveer. Als ze iets al zeker weten, hoeven ze het niet te onderzoeken. Ze onderzoeken een klein onderdeeltje en ‘gooien het in de groep’, met de uitnodiging: onderzoek het ook. Als een collega-wetenschapper tot andere bevindingen komt, zal geen wetenschapper daar om treuren. Het gaat om een gezamenlijk belang: het ontrafelen van de waarheid. Hoe zit het écht?
‘Twijfel is het begin van wijsheid’, zei de Griekse filosoof Aristoteles al.
Voltaire, Frans filosoof en vrijdenker (1694-1778), schreef: ‘Wie niet twijfelt, is eigenlijk iemand die niet nadenkt. Of hooguit dogmatisch denkt. Als denken de weg tot waarheid is, is twijfel onze gids op die weg. Ik denk dat de wereld veel beter en veel mooier zou zijn als we allemaal wat meer zouden twijfelen. Maar daar ben ik niet zo zeker van.’
Ik denk aan de schildpad die onder zijn schild zit te dubben of hij gelukkig of ongelukkig is. Ik heb de wind gevraagd hem dit briefje te bezorgen:
Beste schildpad,
Als de betweter ooit het gras voor je tenen weg gaat maaien, wil ik wel wat twijfel bij je komen zaaien.
Ben
Tekst nodig? Laat woorden werken. Ben Tekstschrijver uit Hoevelaken schrijft voor alle sectoren, zorg en welzijn is zijn specialiteit.
Meer informatie? Meer blogs lezen? Kijk op mijn site. Nooit meer een blog missen? Word vaste lezer. Meld u aan via de website.
